Biodiversiteit - Soorten : Nachtzwaluw
Nachtzwaluw onderzoek samengevat op basis van artikelen op de nieuwswebsite van Boslab. be sinds 2021
De nachtzwaluw, een mysterieuze en bijzondere vogel, heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen op de Boslab-website. Dit verhaal schetst een beeld van deze nachtelijke vogel, gebaseerd op onderzoeken die zijn uitgevoerd in het Nationaal Park Bosland en andere gebieden. Hoewel nachtzwaluwen bekend staan om hun nachtelijke activiteit en indrukwekkende aanpassingsvermogen, hebben recente studies nieuwe inzichten onthuld over hun gedrag en de impact van menselijke activiteiten, zoals kunstlicht, op hun leefwereld.
Het onderzoek van Ruben Evens, samen met doctoraatstudent Michiel Lathouwers en heel wat thesisstudenten, loopt al meer dan tien jaar. Dit langlopende onderzoek richt zich op verschillende aspecten van het gedrag van de nachtzwaluw, zoals hun trek- en foerageergedrag. Een opvallend onderdeel van dit onderzoek is het gebruik van activiteitsloggers, kleine apparaten die de bewegingen van de vogels registreren. Deze loggers onthullen fascinerende details over hoe de vogels reageren op verschillende omgevingsfactoren, zoals de invloed van kunstlicht.
De Europese nachtzwaluw (Caprimulgus europaeus) is een intrigerende vogel, vaak alleen zichtbaar in de schemering en de nacht. Met zijn brede vleugels en opvallende camouflage kan hij zich onopgemerkt bewegen tussen de vegetatie, terwijl zijn roep – een monotoon "churr"-geluid – ver in de nacht te horen is. Hij voedt zich voornamelijk met nachtvlinders en andere insecten, die hij tijdens zijn gracieuze nachtelijke vluchten vangt. Hoewel deze vogel zich goed aanpast aan zijn omgeving, brengt de opkomst van kunstlicht nieuwe uitdagingen met zich mee.
In een studie uit 2024, uitgevoerd door postdoctoraal onderzoeker Ruben Evens, is aangetoond dat kunstlicht grote invloed heeft op het gedrag van nachtzwaluwen. Skyglow, het fenomeen waarbij lichtvervuiling de nachtelijke hemel helderder maakt, zorgt ervoor dat deze vogels hun natuurlijke ritme verliezen. In gebieden met veel kunstlicht, zoals Bosland, blijven ze zelfs tijdens bewolkte nachten actief. Deze aanpassingen lijken gunstig, maar ze verstoren het natuurlijke ritme van de vogels, met mogelijk bredere gevolgen voor de populaties.
Naast de impact van lichtvervuiling is het migratiegedrag van de nachtzwaluw ook een belangrijk onderzoeksgebied. In een project geleid door Michiel Lathouwers, werden trackers gebruikt om de route van de nachtzwaluw tijdens hun trek naar en vanuit Afrika in kaart te brengen. De resultaten van dit onderzoek bieden nieuwe inzichten in hoe veranderingen in landgebruik en klimaat de toekomst van deze trekvogel kunnen beïnvloeden.
De nachtzwaluw keert elk jaar in mei terug naar de heidegebieden en bosranden van Bosland, waar hij de zomer doorbrengt. Hier broeden ze, voeden ze hun jongen op en vliegen in september weer terug naar Afrika. Dankzij jarenlang onderzoek weten we nu dat deze vogels jaar na jaar dezelfde plekken kiezen om te broeden en dat licht, zowel van de maan als kunstlicht, een belangrijke rol speelt in hun foerageergedrag.
Deze ontdekkingen bieden niet alleen waardevolle inzichten voor de wetenschap, maar helpen ook bij het beschermen van deze bijzondere vogels. Door middel van wetenschappelijke samenwerking en het gebruik van innovatieve technologieën zoals gps-trackers en remote sensing, worden er voortdurend nieuwe stappen gezet om de Europese nachtzwaluw te behouden.
https://www.boslab.be/nieuws/nachtvogels-passen-zich-aan-aan-kunstmatig-licht-maar-met-gevolgen/131/
https://www.boslab.be/nieuws/nachtzwaluwen-tellen-bij-valavond-in-het-pijnven/93/
https://www.boslab.be/nieuws/nieuwe-stap-in-nachtzwaluw-onderzoek-in-bosland/74/
https://www.boslab.be/nieuws/een-nacht-in-bosland-pijnven/43/
Doctoraatsthesis Michiel Lathouwers (2024)
Deze studie biedt waardevolle inzichten in het complexe gedrag en de aanpassingen van nachtzwaluwen tijdens hun migraties en benadrukt het belang van effectieve natuurbehoud strategieën om hun toekomst veilig te stellen.
Effecten van lichtvervuiling op gedrag van de nachtzwaluw en prooi. Onderzoeksprojecten Ruben Evens en Michiel Lathouwers 2022-2023
Samenvattende fiche
Is er voldoende voedsel voor de nachtzwaluw in Bosland?
Bachelor thesis by: Ebe Verheyen 2021
De thesis onderzoekt of er genoeg voedsel is voor de nachtzwaluw (Caprimulgus europaeus) in Bosland, door het aanbod van nachtvlinders in verschillende habitats te analyseren. In de zomer van 2020 werden in vijf biotopen lichtvallen geplaatst om de nachtvlinderpopulaties te meten. De resultaten tonen dat het aanbod varieerde, met de hoogste aantallen in droge heide en naaldbossen.
Er werd geprobeerd een model te ontwikkelen om de biomassa van nachtvlinders te schatten, maar dit gaf geen duidelijke resultaten door variatie binnen en tussen soorten. Verdere verfijning van het model wordt aanbevolen. Conclusie: geen definitief antwoord op welk habitat het meeste voedsel biedt, maar toekomstig onderzoek naar statistische modellen is veelbelovend.
Meer info en thesis Ebe
DNA-dieetprofielen, gecombineerd met gegevens over hoge resolutie tracering, onthullen niveaus van prooiselectie relatief ten opzichte van habitatkeuze voor een insectenetende nachtvogel
Onderzoek naar de samenstelling van het dieet van de Nachtzwaluwen in het Pijnven in relatie tot de foerageerplaatsen en prooiselectie.
Ruben Evens, Greg Conway, Kirsty Franklin, Ian Henderson, Jennifer Stockdale, Natalie Beenaerts, Karen Smeets, Thomas Neyens, Eddy Ulenaers, Tom Artois. (2020) Ecology and Evolution,00 :pp. 1-13.
Samenvattende fiche
De nabijheid van broed- en voedselplekken heeft impact op de voedsel vergaringsinspanningen van een insectenetende nachtvogel
Advies ter revisie van de Natura 2000 objectieven met betrekking tot de importantie van de aanwezigheid van foerageermogelijkheden in de buurt van (nieuw) te creëren broedplaatsen voor de nachtzwaluw.
Ruben Evens, Natalie Beenaerts, Thomas Neyens, Nele Witters, Karen Smeets & Tom Artois. (2018) Scientific Reports, Volume 8, Article number: 3008.
Samenvattende fiche
Trekroutes, tussenstops en overwinteringsbestemmingen van West-Europese nachtzwaluwen Caprimulgus europaeus
Voor deze studie werden nachtzwaluwen (Camprimulgus europaeus) die broedden op het grondgebied van Bosland door middel van geolocators en GPS-loggers gevolgd tijdens hun trek.
Evens, R., Conway, G. J., Henderson, I. G., Cresswell, B., Jiguet, F., Moussy, C., Sénécal, D., Witters, N., Beenaerts, N. and Artois, T. (2017). Migratory pathways, stopover zones and wintering destinations of Western European Nightjars Caprimulgus europaeus. International Journal of Avian Science, vol. 159, p. 680-686.
Samenvattende fiche
Herhaalde trekroute van een juveniele Europese nachtzwaluw Camprimulgus europaeus
Voor deze studie werd 1 juveniele nachtzwaluw (Camprimulgus europaeus) die broedde in Bosland uitgerust met een geolocator en getraceerd voor 2 jaar.
Evens, R., Beenaerts, N., Witters, N. and Artois, T. (2017). Repeated migration of a juvenile European Nightjar Caprimulgus europaeus. Journal of Ornithology, vol. 158, p. 881-886.
Samenvattende fiche
Studie van het foerageergedrag van de Europese nachtzwaluw Camprimulgus europaeus onthult de noodzaak om de conservatiestrategie in België aan te passen
Voor deze studie werden gedurende 5 jaar via radiotelemetrie 48 nachtzwaluwen (Camprimulgus europaeus) gevolgd die broedden in centraal Bosland.
Evens, R., Beenaerts, N., Witters, N. and Artois, T. (2017). Study on the foraging behaviour of the European Nightjar Caprimulgus europaeus reveals the need for a change in conservation strategy in Belgium. Journal of Avian Biology, vol 48, p. 1238-1245.
Samenvattende fiche